เปิดตำนานความหอมในแบบฉบับไทยของ บุหงารำไป

จากกลิ่นหอมของเครื่องแต่งกายหญิงสาวชาววัง สู่ของที่ระลึกในงานพิธีมงคลต่าง ๆ รวมถึงเป็นเครื่องหอมในพิธีรดน้ำดำหัว หรือประกอบพิธีกรรมทางศาสนา บุหงารำไปจึงเป็นกลิ่นหอมที่สะท้อนถึงประเพณีไทยมาแต่โบราณ และเชื่อมโยงประวัติศาสตร์เข้ากับวัฒนธรรมกลิ่นหอมของไทยได้อย่างลุ่มลึก

ความหมายและที่มาของ ‘บุหงารำไป’

บุหงารำไป เป็นเครื่องหอมของชาววังมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย มีการกล่าวถึงเครื่องหอมชนิดนี้ไว้ในกาพย์เห่เรือ: บทเห่ชมไม้ของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) โดยคำว่า ‘บุหงา’ หมายถึง ‘ดอกไม้’ ส่วน ‘รำไป’ หมายถึง ‘เบ็ดเตล็ด หรือหลายชนิด’ เมื่อนำมารวมกันหมายถึง ดอกไม้หลากหลายชนิดที่นำมาผสมผสานเข้าด้วยกัน ทั้งยังสื่อถึงความหลากหลายและความงดงามของธรรมชาติ

บุหงารำไป ประดิษฐ์จากกลีบดอกไม้หอม อาทิ มะลิ พิกุล กระดังงาไทย กุหลาบมอญ ฯลฯ โดยการปรุงบุหงาเริ่มนิยมในราชสำนักไทย จนสมัยรัชกาลที่ 5 ถือเป็นยุคทองของเครื่องหอมไทย จากที่เคยเป็นเครื่องหอมของชาววังก็ได้รับความนิยมในกลุ่มคนทั่วไปเช่นกัน บุหงารำไปกลายเป็นของชำร่วย หรือของที่ระลึกในงานพิธีมงคลต่าง ๆ อย่างงานฉลองครบรอบวันเกิดเชื้อพระวงศ์และเจ้านายชั้นสูง ซึ่งแต่ละวังต่างก็มีเคล็ดลับในการปรุงกลิ่นหอมเฉพาะตัวที่แตกต่างกันไป นั่นทำให้บุหงารำไปแบบชาววังยังคงเป็นเทคนิคขั้นสูง ที่ใช้ในการปรุงกลิ่นหอมที่มีเสน่ห์ลึกลับมาจนถึงปัจจุบัน

ขั้นตอนการทำบุหงารำไปในแบบชาววัง

การทำบุหงารำไปเป็นกระบวนการที่ต้องใช้ความละเอียดอ่อน รวมถึงความรู้เกี่ยวกับชนิดของดอกไม้ โดยทั่วไปจะใช้ดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม เช่น มะลิ, กุหลาบ, จำปา, จำปี, กระดังงา ฯลฯ โดยขั้นตอนการทำบุหงารำไปแบบชาววังโบราณ มีดังนี้

• นำดอกไม้สดมาล้างให้สะอาด เด็ดกลีบดอกไม้อย่างเบามือ จากนั้นตากแดดให้แห้งสนิทดี
• นำดอกไม้แห้งมาอบร่ำควันเทียน 3-4 รอบ (จุดไฟให้ถึงเนื้อเทียนอบแล้วจึงดับ อบร่ำให้ดอกไม้ซึมซับกลิ่นควันเทียน)
• พรมด้วยน้ำปรุง (น้ำหอมของคนไทยสกัดจากใบไม้ ปรุงกลิ่นด้วยดอกไม้หลากหลายชนิดให้กลิ่นหอมละมุน)
• โรยพิมเสนแท้ ให้กลิ่นหอมสดชื่น
• บรรจุบุหงาที่ปรุงเสร็จแล้วลงในผ้าลูกไม้

ปัจจุบันการทำบุหงารำไปจะมีการย้อมสีดอกไม้ให้สดขึ้นและผสมน้ำมันหอมระเหยลงไป ขณะที่การทำบุหงารำไปแบบโบราณสีของดอกไม้จะซีดลงตามกาลเวลา คงเหลือแต่กลิ่นหอมชื่นใจ

ไม่ได้มีดีแค่ความหอม

บุหงารำไป ไม่เพียงแต่เป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม หากแต่ยังสะท้อนวิถีชีวิตของชาววังผ่านกลิ่นหอมแบบดั้งเดิมที่รังสรรค์ขึ้นจากธรรมชาติ คนไทยโบราณยังนิยมนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน อย่างการนำไปใช้เป็นส่วนผสมในเครื่องหอมไทย เช่น น้ำอบ น้ำปรุง หรือแป้งร่ำ รวมถึงวางไว้ในหีบใส่ผ้าเพื่อยืดอายุผ้าให้คงทนและช่วยให้ผ้ามีกลิ่นหอมติดตรึงนาน ทั้งยังเชื่อกันว่า กลิ่นหอมของบุหงารำไป มีสรรพคุณในการบำบัดจิตใจให้รู้สึกผ่อนคลายอีกด้วย

ปัจจุบัน บุหงารำไปยังได้รับความนิยมมอบเป็นของชำร่วยในงานแต่งงาน หรือของที่ระลึกในโอกาสต่าง ๆ โดยคนไทยและชาวต่างชาตินิยมนำไปวางไว้ในมุมต่าง ๆ ของบ้าน เพื่อสร้างบรรยากาศที่สดชื่นผ่อนคลายและตกแต่งบ้านให้สวยงาม ในโลกแห่งกลิ่นหอมสังเคราะห์ บุหงารำไปจะช่วยมอบความรู้สึกสดชื่นรื่นรมย์ราวกับได้รับการปลอบประโลมจากธรรมชาติ

อยากสัมผัสความหอมของบุหงารำไป บินมาเยือนประเทศไทยกับการบินไทยได้เลย